23 stycznia 2019 r. Jacek Kuśmierczyk, kanclerz Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga, skierował do Jerzego Kwiecińskiego, Ministra Inwestycji i Rozwoju, pismo o następującej treści:
Szanowny Panie Ministrze,
Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga w imieniu własnym, samorządu gospodarczego polskiego przemysłu poligraficznego oraz opakowań z nadrukiem, jak również rzeszy przeszło ośmiu tysięcy przedsiębiorców czuje się w obowiązku zajęcia stanowiska w odniesieniu do konsultowanej społecznie Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030. Reprezentujemy dynamicznie rozwijający się sektor gospodarki, który wykazuje wyjątkowo szeroki zakres przenikania z innymi branżami, a także oddziaływania na inne obszary aktywności społecznej takie jak edukacja, kultura i nauka. Przedsiębiorstwa, szkoły oraz ośrodki naukowo-badawcze związane z branżą zlokalizowane są we wszystkich regionach kraju a organizacje samorządu gospodarczego oraz związki zawodowe reprezentujące pracodawców i pracobiorców gwarantują możliwość prowadzenia skutecznego dialogu a w konsekwencji również współpracy zarówno z samorządem lokalnym, jak i administracją rządową Rzeczypospolitej Polskiej.
W pierwszej części Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030 sformułowanych zostało 6 wyzwań rozwojowych kraju i regionów, z których do pięciu chcielibyśmy przekazać swoje uwagi i spostrzeżenia.
Wyzwanie 2. Rozwijanie i wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego. Opisany w punkcie 2.2 alarmujący stan systemu kształcenia zawodowego wymaga radykalnych zmian. W opinii specjalistów zajmujących się edukacją młodzieży oraz dorosłych na potrzeby naszej gałęzi przemysłu, jedynie powszechne wprowadzenie dualnego systemu kształcenia może doprowadzić do poprawy sytuacji. Proces pobierania nauki zawodu musi równolegle przebiegać w szkole gwarantującej wykształcenie ogólne i teoretyczne przygotowanie do pracy oraz w przedsiębiorstwie zapewniającym dostęp do wiedzy praktycznej, której przyswojenie wymaga długotrwałego uczestnictwa ucznia w pracy zespołu realizującego konkretne cele profesjonalne. W odniesieniu do kwestii znaczenia kultury dla budowania kapitału ludzkiego poruszonej w punkcie 2.3 pragniemy zwrócić uwagę na potencjał tkwiący w bibliotekach publicznych i szkolnych. Placówkom tym poświęcony był projekt Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga „Biblionet" realizowany na początku nowego stulecia w wyniku, którego uzyskały one dostęp do sieci. Nie udało się jednak doprowadzić do zmiany społecznej funkcji bibliotekarzy, którzy dysponując bardzo dobrym poziomem wykształcenia powinni stać się liderami aktywizującymi społeczność lokalną do uczestnictwa w projektach dedykowanych edukacji, nauce czy kulturze.
Wyzwanie 3. Wzrost produktywności i innowacyjności lokalnych gospodarek. W tym miejscu pragniemy zwrócić uwagę, że określenie „innowacyjność" ma we współczesnej gospodarce i dla nowoczesnego społeczeństwa bardzo szerokie znaczenie! Przykładowo koło zamachowe polskiego rozwoju - produkcja żywności wymaga innowacyjnych rozwiązań nie tylko w obszarze stosowanych technologii, ale w równym stopniu promocji, logistyki, bezpieczeństwa i ekologii. Podobnie ma się rzecz w przypadku produkcji napojów, kosmetyków czy wyrobów tytoniowych. W punkcie 3.3.wskazany jest pozytywny trend rozwoju przedsiębiorczości czemu sprzyja szeroki dostęp do technologii cyfrowych Tu trzeba podkreślić, że działalność wydawnicza, projektowa w zakresie opakowań, czasopism, książek, reklamy pozostająca w bezpośrednim związku z naszą branżą stanowi ogromną przestrzeń, w której powstają nowe podmioty gospodarcze. Są również obszary o najwyższym stopniu innowacyjności jak na przykład druk 3D albo intuicyjne sterowanie barwą. Punkt 3.4.odnosi się do znaczenia eksportu i tu nasza uwaga, że bez zrównoważonego rozwoju naszej branży osiąganie tego celu jest niemożliwe! Ta kwestia dotyczy w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw z różnych regionów kraju budujących swoją obecność za granicą potrzebujących partnerów z tej samej grupy stosunków właścicielskich do realizacji swoich planów ekspansji. Zdefiniowane wyzwanie dla polityki regionalnej wymaga naszym zdaniem poważnego dialogu i daleko idącej współpracy ze środowiskami przedsiębiorców, naukowców i specjalistów od promocji międzynarodowej, by właściwie zdefiniować priorytety oraz powołać do życia gremia konsultacyjne, które będą mogły efektywnie monitorować realizację wytyczonych celów.
Wyzwanie 6. Przeciwdziałanie nierównościom terytorialnym i przestrzennej koncentracji problemów rozwojowych oraz niwelowanie sytuacji kryzysowych na obszarach zdegradowanych. W odpowiedzi na wskazane tu wyzwania dla polityki regionalnej branża poligraficzna oraz produkcji opakowań z nadrukiem może być pomocna ze względu na stosunkowo równomierne pokrycie całego obszaru kraju swoimi zakładami, dzięki rozwojowi związanych z tą gałęzią przedsiębiorczości usługami z obszaru technologii cyfrowych oraz ciągle stosunkowo dużym zapotrzebowaniem na pracę manualną o niskim poziomie specjalizacji. Warto również mieć w pamięci, że wielu przedsiębiorców dysponuje cioświadczeniem w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. W rozdziale polityka regionalna 2030 wskazany jest priorytet zwiększenia roli zwrotnych form wsparcia w tym instrumentów finansowych oraz upowszechnienia PPP. Tu chcemy zwrócić uwagę autorów na unikalną inicjatywę poligrafów, jaką była próba powołania do życia Branżowego Funduszu Poręczeń Kredytowych bazującego na zasadzie funkcjonowania niemieckich i włoskich spółdzielni poręczeń wzajemnych. W momencie prezentacji projektu łatwa dostępność funduszy europejskich, spowodowała niedostateczne zainteresowanie inicjatywą jednak zmieniające się otoczenie finansowe, powinno stanowić o możliwości powtórnego przeanalizowania tego mechanizmu na potrzeby finansowania sektora mikro i małych przedsiębiorstw.
W odniesieniu do rozdziału Zasady polityki regionalnej. Zasada 5: podejmowanie decyzji na podstawie dowodów. Zwracamy uwagę, że jako jedna z niewielu gałęzi gospodarki dysponujemy wydawanym od 8 lat raportem sygnowanym między innymi przez KPMG dokumentującym bieżący stan rozwoju oraz prognozującym tendencje rozwojowe. Fakt ten powinien mieć istotne znaczenie dla idei śledzenia zjawisk zachodzących w obszarze RIS i KIS, do których w KSRR i nowej perspektywie europejskiej nasza branża ze wszech miar powinna zostać zaliczona. W rozdziale Cel Główny i Cele Szczegółowe Polityki Regionalnej do 2030 Roku stwierdza się, że "wspomagane będą rozumiane kompleksowo przekształcenia strukturalne: powodujące możliwości wykreowania przez regiony własnych sektorów-nisz rozwojowych lub tworzenie warunków dla pojawiania się w nich nowych inwestycji, w szczególności w sektorach wysoce produktywnych i zorientowanych eksportowo". Wykonanie tego zadania bez zapewnienia proporcjonalnego rozwoju naszej gałęzi gospodarki z dużym udziałem niezależnych średniej wielkości firm polskich będzie niemożliwe. Szczegółowy cel KSRR 2030. Wzmacnianie regionalnych przewag konkurencyjnych. Realizacja planu wymaga między innymi lepszej koncentracji na działaniach proinnowacyjnych oraz synergii pomiędzy krajowymi i regionalnymi specjalizacjami, która ma być zapewniona m.in. poprzez wykorzystanie procesu przedsiębiorczego odkrywania oraz monitorowanie inteligentnych specjalizacji na poziomie krajowym i regionalnym. Jak już wykazaliśmy poligrafia oraz produkcja opakowań z nadrukiem przenikają do większości pozostałych sektorów gospodarki będąc również nieodzownymi w obszarze edukacji, ochrony zdrowia, kultury i informacji w związku z czym wymagają wsparcia dla realizacji postawionych celów. Wskazana konieczność monitorowania realizacji zadań gwarantowana jest przez fakt publikacji raportu branżowego autorstwa światowej klasy audytora KPMG. Szereg dalej wskazywanych efektów KSRR takich jak rozwój kultury, kapitału społecznego, wsparcie kształcenia i szkolenia zawodowego, podejmowanie inicjatyw na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska, wzrost innowacyjności przemysłu, gospodarowanie odpadami zgodne z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym pokrywa się z kompetencjami przedsiębiorstw oraz samorządu gospodarczego branży co może zostać wykorzystane zarówno we współpracy z JST, jak i z rządem.
Punkt 2.1 Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego wskazuje szeroki katalog zadań, w których realizacji możemy odgrywać istotną rolę jak na przykład: aktywny udział przemysłu w przygotowaniu programów nauczania, zamiast włączenia do systemu kształcenia praktyk zawodowych proponujemy długotrwałe umowy z uczniami o naukę zawodu w przedsiębiorstwie. Gotowi jesteśmy aktywnie uczestniczyć w pracy sektorowych rad ds. kompetencji, zdefiniować obszary specyficzne dla branży a pozwalające na realizację zadania kształcenia ustawicznego oraz absorpcji kapitału ludzkiego z innych obszarów wymagającego przekwalifikowania. Jak już zostało wskazane w materiale branża dysponuje atrakcyjną ofertą pracy dla osób z niepełnosprawnością oraz może wytwarzać narzędzia wspomagające procesy edukacyjne dzieci i młodzieży dotkniętych ograniczeniami zdrowotnymi.
Wiele działań wskazanych jako wymagające wsparcia w ramach KSRR 2030 obecnie już wykonujemy. Ideę stworzenia Bazy Usług Rozwojowych znajdujemy jak ze wszech miar słuszną i gotowi jesteśmy wesprzeć kompetencjami specjalistów podobnie jak organizację pomocy dla firm rodzinnych w obszarze przygotowania ich do sukcesji. Punkt 2.3 Innowacyjny rozwój regionu i doskonalenie podejścia opartego na Regionalnych Inteligentnych Specjalizacjach słusznie wskazuje na potrzebę elastycznego podejścia również do katalogu KIS i RIS. W tym zakresie w obecnej perspektywie zebraliśmy bardzo negatywne doświadczenia bowiem brak naszej branży na listach negatywnie wpłynął na tempo rozwoju oraz na morale przedsiębiorców co zaowocowało wyprzedażą firm polskich do inwestorów zagranicznych. Z pewnością powołanie do życia zintegrowanego systemu wsparcia innowacyjności powinno zagwarantować zdolność monitorowania bieżących zjawisk i dostosowania priorytetów wsparcia do realnych potrzeb. Sukces tego przedsięwzięcia wynikał będzie z aktywnego w nim udziału przedsiębiorców oraz organizacji konsumenckich. Rozwinięcia 2.3.1 Koncentracja na działaniach proinnowacyjnych oraz 2.3.2 Stymulowanie wzrostu innowacyjności w regionach konsekwentnie wskazują na potrzebę prowadzenia dialogu samorządem gospodarczym, oraz adaptacji najlepszych doświadczeń do potrzeb poszczególnych regionów. Krajowe Klastry Kluczowe podobnie jak i Regionalne powinny koncentrować się na realizacji konkretnych projektów dedykowanych priorytetowym celom społeczno-gospodarczym, a nie tylko interesom poszczególnych branż bowiem innowacje przynoszące istotne przewagi w globalnej gospodarce częstokroć są efektem współpracy przedstawicieli różnych gałęzi przedsiębiorczości. Akademia Menadżera Innowacji będąc strategicznym projektem SOR powinna dysponować również bazą doświadczeń rodzimych poligrafii oraz produkcji opakowań z nadrukiem bowiem wiedza ta jest niezbędna najpóźniej w momencie, kiedy innowacyjne produkty lub rozwiązania trafiają na rynek.
Podsumowując dokument należy stwierdzić, że został on napisany na wysokim poziomie ogólności, dzięki czemu stanowi dobrą podstawę do formułowania konkretnych projektów, które pozwolą na realizację zapisanych w nim celów. Jednym z wyznań, zasługujących na szczególna atencję jest konieczność zagwarantowania zrównoważonego rozwoju miast tracących swoje funkcje gospodarczo-społeczne. W związku ze specyfiką reprezentowanej przez PBKG branży z pewnością może ona mieć istotny udział w procesie realizacji zadań wynikających z założonej strategii. Lokalizacja zakładów świadczących usługi w zakresie produkcji opakowań dla branży rolno-spożywczej w tych ośrodkach powinna w istotny sposób pomóc odwrócić negatywne trendy.
Ponad wszelką wątpliwość w okresie 2020-2030 dostępność środków europejskich zmaleje, więc ciężar finansowania celów zapisanych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionów 2030 przesunie się na środki krajowe, których dostępność zależała będzie w dużej mierze od kondycji rodzimej gospodarki. Z tego względu wszystkie działania władz rządowych oraz jednostek samorządu lokalnego związane z przedsiębiorczością w Polsce powinny zawierać w sobie pozytywny przekaz skierowany do ludzi tworzących miejsca pracy, odpowiadających za rozwój swych firm i kreujących wizerunek Polski, kraju sukcesu. Władze muszą być gwarantem bezpieczeństwa inwestycji oraz przewidywalnej polityki społeczno-gospodarczej będących podstawą dobrego klimatu zrównoważonego wzrostu.
Z wyrazami szacunku,
Jacek Kuśmierczyk
kanclerz Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga
Na podstawie informacji Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga
